Nu de banen voor het oprapen liggen, is de kans groter dat meerdere bedrijven zich aandienen met het aanbod om een functie vervullen. De ene job vind je aantrekkelijker dan de andere. Hoe wijs je dan beleefd een aanbod af?

De Nederlandse arbeidsmarkt staat al sinds 2017 onder hoogspanning. En sinds het vierde kwartaal van 2021 zijn er meer vacatures dan werklozen, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Hoewel bedrijven hun winstverwachtingen bijstellen en massaontslagen aankondigen vanwege slechte economische vooruitzichten, duurt die situatie nog steeds voort.

De arbeidsmarkt werd in het derde kwartaal van 2022 wel iets minder krap. Het aantal vacatures nam af van 143 tegenover 100 werklozen in het tweede kwartaal, naar 121 vacatures in het derde kwartaal.

Dit betekent dat bedrijven nog steeds moeite moeten doen om personeel te trekken en dat je als professional mogelijke meerdere aanbiedingen krijgt.

Het is misschien makkelijk om niet al te veel energie te steken in het afwijzen van een aanbod. Maar je wilt niet al je schepen achter je verbranden, ook al liggen de banen voor het oprapen.

Dat zegt de Amerikaanse Lynn Taylor, carrièredeskundige en auteur van de bestseller 'Tame Your Terrible Office Tyrant: How to Manage Childish Boss Behavior and Thrive in Your Job'.

Met haar hulp beantwoorden we de veelgestelde vraag: 'Hoe wijs ik een aanbod voor een baan af?'

Je kunt ergere problemen hebben, zegt ze. "Maar toch, een baan afwijzen is nooit makkelijk. Het feit dat de vraag wordt gesteld, geeft al aan hoe belangrijk het is hier zorgvuldig mee om te gaan."

Volgens Taylor moet je er dus alles aan doen om geen schepen achter je te verbranden. Je weet immers niet of je in de toekomst op een baan wil solliciteren bij het bedrijf dat je nu afwijst. Of dat je elders in contact komt met de manager die je de baan aangeboden heeft.

"Veel werkzoekenden zien de mogelijkheden over het hoofd om goodwill te genereren wanneer ze een functie afwijzen. Vooral als ze een ander aanbod achter de hand hebben", legt Taylor uit.

Een baan afwijzen kan misschien een ontmoedigende taak lijken, maar met een beetje nadenken en diplomatie kun je hiermee je professionele reputatie en je carrière opkrikken, meent Taylor.

Managers zullen begripvol en misschien zelfs behulpzaam reageren als je de situatie professioneel aanpakt. Hier zijn een aantal manieren om dat te doen:

1. Laat zien dat je het aanbod waardeert

Een bedrijf doet over het algemeen veel moeite voordat ze je een aanbod doen. Toon je dankbaarheid voor hun tijd en interesse, zegt Taylor.

Ze geeft een voorbeeld waarbij dit goed van pas kwam. Haar collega had een keer een baan afgewezen en kwam op een conferentie de manager tegen die hem de functie had aangeboden. Deze manager sprak met zijn huidige baas. "Hij was opgelucht dat hij het aanbod beleefd had afgeslagen, want de manager glimlachte naar zijn baas: 'Je hebt zeker geluk met Greg!'"

2. Reageer tijdig op het aanbod

Als je eenmaal weet dat je het aanbod niet gaat accepteren, reageer dan tijdig, tipt Taylor. Dat is beleefd en geeft het bedrijf de mogelijkheid om andere kandidaten te zoeken voordat het te laat is.

3. Blijf professioneel en respectvol

Stel je voor dat je het aanbod in een video call afwijst, onder toeziend oog van de belangrijkste werkgevers in jouw sector. Wat zou je zeggen en hoe zou je dat overbrengen? "Dit is eigenlijk het geval als je een baan afwijst. Want mond-tot-mondreclame kan zich snel verspreiden", zegt Taylor.

Volgens haar moet je het zien als een netwerkproces. "Het kan leiden tot zakelijke contacten of informatie die jaren later van onschatbare waarde blijkt."

4. Wees voorzichtig met een schijnafwijzing voor een betere deal

Een afwijzing inzetten om in werkelijkheid een betere deal te krijgen, kan averechts werken, zegt Taylor. "Als je een dynamiek schept die wat weg heeft van shoppen voor de best geprijsde auto, kun je beide aanbiedingen verliezen. Dat is iets anders dan weten welke baan je echt kiest en onderhandelen over de voor jou beste voorwaarden."

5. Weiger het aanbod telefonisch, niet per e-mail

Een telefoontje is persoonlijk en geeft blijk van professionaliteit en gezond verstand. "Vermijd het versturen van een afwijzing per e-mail en pleeg nooit carrièremoord door deze via sms of een appje te verzenden - zelfs niet als je de perfecte verontschuldigende emoji hebt gevonden", grapt Tayor.

6. Geef een eerlijke reden, kort en bondig

Als het salaris een dealbreaker is terwijl verder alles perfect is, bespreek dat dan op een weloverwogen manier. "Misschien kunt u het aanbod opwaarderen tot wat aanvaardbaar is", tipt Taylor als zin die je kunt gebruiken.

"Lukt dat niet, overweeg dan taal als: 'Hartelijk dank voor uw tijd en interesse, en voor uw aanbod. Het is zeker een geweldige kans. Helaas ben ik op zoek naar een functie die iets meer aansluit bij mijn carrièredoelen' (leg dan kort uit). Of: 'Ik heb een ander aanbod geaccepteerd dat X biedt. Ik hoop dat we contact kunnen houden als zich in de toekomst een andere gelegenheid voordoet'."

Suggereer nooit dat er geen chemie was en vermeld niets persoonlijks. "Ook niet als de baas zwaar doet denken aan scènes uit 'Horrible Bosses' of 'The Devil Wears Prada'."

7. Wees 100% zeker van je 'nee'

De werkgever die je een baan aanbiedt kan volhardend zijn, dus wees bereid een paar vervolgvragen te beantwoorden over waarom je het aanbod afwijst. "Wees resoluut als je gevoel zegt dat het geen goede match is. Laat je niet van de wijs brengen", zegt Taylor.

"Je moet echt enthousiast zijn over de plek waar je de meeste van je wakkere uren zult doorbrengen. Als je denkt dat je een ander aanbod hebt, zorg er dan eerst voor dat dat zwart-op-wit staat voordat je de baan afwijst."

8. Bied aan om contact te houden

Dit is een prettige manier om een korte relatie te beëindigen en respect te tonen voor het bedrijf. Het opent ook de deur naar een samenwerking of netwerk in de toekomst, op een manier waar beide partijen baat bij kunnen hebben. 

9. Geef oprechte complimenten over het bedrijf

Probeer positieve aspecten van de aangeboden baan aan te stippen. Die waren er zeker, anders was je niet in dit stadium van het sollicitatieproces beland, zegt Taylor. "Tenslotte is je gesprekspartner een mens en oprechte complimenten zijn niet alleen vleiend, ze vormen ook nuttige feedback."

10. Bedank iedereen met wie je een sollicitatiegesprek had

Probeer iedereen die jou geïnterviewd heeft telefonisch te bereiken. Lukt dat niet, laat dan een voicemail achter – en eventueel ook een korte e-mail – waarin je je dankbaarheid uitspreekt.

11. Bied aan om na te denken over anderen die wellicht geschikt zijn

Een goede manier om een baan af te wijzen, is door je hulp aan te bieden. Verwijs naar anderen waarvan je denkt dat ze geschikt zijn voor de job. "Iets terugdoen oogst meestal geweldige, onverwachte beloningen", legt Taylor uit.

Tot slot kan het afwijzen van een baan inzicht geven in hoe je je zoektocht beter kunt verfijnen, zolang je maar de tijd neemt om te reflecteren. Idealiter wil je in de toekomst in een vroeg stadium problemen opmerken. Let er bijvoorbeeld op of er al vroeg rode vlaggen waren, of dat je prioriteiten zijn verschoven.

"En bedenk dat je werksfeer vaak kleiner is dan je denkt. Behandel de manager waar je niet mee in zee gaat met evenveel respect als je volgende baas", besluit Taylor.

LEES OOK: Deze 3 vragen moet je jezelf stellen als je overweegt van baan te wisselen, volgens een voormalig HR-manager van Netflix